Аңдатпа
XIX ғасырда пайда болған «кішкентай адам» тақырыбы орыс әдебиетінің демократиялануына
байланысты дами бастады. Авторлар «кішкентай адамның «әлеуметтік әділетсіздікке қарсы
қорғансыздығын көрсетті. «Кішкентай адамның» бейнесін аша отырып, орыс жазушылары қоғамның
жетілмегендігін көрсеткісі келді. Әлеуметтік және мансаптық жағдайының төмендігіне байланысты
«кішкентай адам» тек қиындықтар мен кедергілерден тұратын қиын тағдырға ие болды. Табиғаты
бойынша кішіпейіл және момын «кішкентай адам» қорлыққа төзуге мәжбүр болды. Әлеуметтік
жағдайларда мүлдем қорғансыз болған мұндай адамдарды ешкім ешқашан байқамады, оларға ешкім
көмектеспеді, бұл «кішкентай адамның» өмірін өте қайғылы аяқтады. Орыс әдебиетіндегі «кішкентай
адамның» бұл бейнесі қоғамның қарапайымдылық пен немқұрайлылықтың артында жасырылған
даралық пен талантты тани және бағалай алмайтындығына баса назар аударды. Жазушылар әлеуметтік
иерархияны сынға алды, және шығармаларында әділетсіздік пен жүйенің тиімсіздігінен «кішкентай
адам» тап болған әділетсіз жағдайларды бейнеледі. Мұндай шығармалар оқырмандардың
жанашырлығын тудырды және қоғамға өзгерістер қажеттілігін талқылауға түрткі болды. Сонымен
қатар, XIX ғасырдағы әдебиетте қоғамның моральдық деградациясына дейін «кішкентай адамның»
ішкі моральдық қарсылығы тақырыбы жиі көтерілді. Авторлар бұл бейненің азғырулармен және
жарамсыздықпен күресін, сыбайлас жемқорлық пен адамның азап шегуіне немқұрайлы қарау
жағдайында өздерінің принциптері мен адами құндылықтарын сақтауды қамтыды. Осылайша,
«кішкентай адам» әлеуметтік қиындықтар жағдайында рух күші мен моральдық төзімділіктің
символына айналды.